تفاوت فرش پشم و فرش کرک، کدام یک گزینه بهتری است؟
صنعت فرش‌بافی در دهه‌های اخیر به لحاظ متریال مورداستفاده در فرشها تغییرات فراوانی کرده است. گسترش صنعت تولید انواع نخ‌ها و الیاف نیز در این زمینه تأثیر به سزایی داشته است. در همین راستا، فرشها با توجه به نوع بافت و متریال مورد مصرف به دسته‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند. فرش‌های نخی، ابریشمی، نخِ (پلی پروپنی)، کرکی و… انواع مختلفی از آن هستند. تفاوت، مزایا و معایب فرش‌های مختلف بیشتر از همه به نوع نخ‌های آن‌ها وابسته است. این مقاله به صورت جامع به بررسی تفاوت فرش پشم و فرش کرک می‌پردازد، برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید.
فرش‌های پشمی چه ویژگی‌هایی دارند؟
هر فرشی باتوجه‌به نوع مواد اولیه، نحوه بافت، تعداد شانه، مدت‌زمان صرف شده برای بافت آن و عوامل بسیار دیگری، دارای ویژگی‌هایی است که شماری از آن‌ها عبارت‌اند از:
1. متریال مورداستفاده در فرش
فرش‌های پشمی به طور عمده و با درصد خلوص‌های متفاوتی از پشم گوسفند بافته می‌شوند و از این لحاظ تفاوت زیادی میان‌فرش‌های ماشینی و دستبافت پشمی نیست. میزان خلوص پشم در این فرشها متفاوت است برای مثال، غالب فرش‌های پشمی امکان دارد با تلفیقی از پشم و نخ‌های پلی‌استری بافته شوند. البته دسته‌ای از فرش‌های پشمی به‌صورت صفر تا صد توسط پشم بافته می‌شوند. آشکارترین تفاوت فرش پشم و فرش کرک، مربوط به نوع نخی که در بافت خود دارند، می‌شود.
2. شکل و اندازه معمول فرش‌های پشمی
فرش‌های پشم بافت نیز همانند سایر انواع فرشها، در اندازه‌های متفاوت و استانداردی بافته می‌شوند. حتی ضخامت فرش‌های پشمی بافته شده بنا به کاربردی که دارند، ممکن است با یکدیگر تفاوت داشته باشد. برای مثال، فرش‌های پشمی مورداستفاده در پذیرایی قطعاً ضخامت بیشتری نسبت به فرش‌های پشمی مورداستفاده در راهرو دارند. تفاوت فرش پشم و فرش کرک در این زمینه هم به وضوح قابل مشاهده است به طوری‌که فرش‌های کرکی غالباً در اندازه‌های کوچک ولی فرش‌های پشمی متراژ بسیار بزرگتری دارند.
3. طول عمر مفید فرش‌های پشمی
طول عمر فرش‌های پشمی بسیار زیاد و کاملاً مناسب استفاده برای روزمره و مدت‌زمان طولانی هستند. طول عمر مفید، یکی از فاکتورهای مهم در تفاوت فرش پشم و فرش کرک است که به آن خواهیم پرداخت.
4. ویژگی‌های ظاهری فرش
گاه فرش‌های پشمی باتوجه‌به کاربردی که دارند، در اشکال هندسی متفاوتی بافته می‌شوند؛ مانند مستطیل که متداول‌ترین نوع آن است. شکل‌های مربعی و دایره نیز برای مصارف مختلفی بافته می‌شوند. برای مثال، فرش‌های پشمی به شکل دایره را معمولاً می‌توان به‌عنوان پادری مورداستفاده قرار داد.
نوع پشم‌های به‌کاررفته در بافت فرش
شاید تصور کنید که پشم‌های مورداستفاده در بافت فرش‌های پشمی تنها یک نوع دارند، اما باید گفت که این‌گونه نیست و از پشم‌های مختلفی در بافت این دسته فرشها استفاده می‌شود. تفاوت فرش پشم و فرش کرک و نوع نخ آن‌ها کاملاً در ظاهرشان مشخص است. انواع پشم به کار رفته در فرشها عبارت‌اند از:
- پشم بز: قیمت ارزان‌تری دارد و در بافت فرش‌های باقیمت ارزان‌تر مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- پشم مرینوس: نوعی پشم که دارای لطافت و نرمی است در بافت فرش‌های پشمی گران‌قیمت مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- پشم قره قاط: به لحاظ ظاهری، اندازه درشتی دارد و فرش‌های بافت شده توسط این پشم، مقاومت بالایی دارند.
فرش پشمی دستباف یا ماشینی
فرش‌های پشمی دستبافت یا ماشینی گاه تفاوت چندانی ندارند. برای مثال، اگر در بافت هر دو تماماً از پشم استفاده شود به لحاظ نوع تفاوتی نخواهند داشت و هر دو از جنس فرش‌های پشمی خالص خواهند بود. یکی از موارد تفاوت فرش‌های دستبافت و ماشینی، تراکم آن‌هاست که در غالب موارد تراکم فرش‌های دستبافت پشمی بیشتر از نوع دیگر است. البته این مورد را می‌توان در تفاوت فرش پشم و فرش کرک نیز مشاهده کرد.
دسته‌بندی انواع فرش‌های پشمی
فرش‌های پشمی به لحاظ منطقه‌ای که در آن بافته شده‌اند به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند، اگرچه فرش‌های پشمی اساس بافتی یکسانی دارند؛ اما فرش پشمی هر منطقه منحصربه‌فرد و نشان‌دهنده هنر‌های مردمان همان منطقه است که شامل این موارد می‌شود:
- فرش‌های پشمی مشهد: شامل طرح‌های چارچوب دار است که به واسطه رنگ‌های تیره بافته می‌شوند.
- فرش‌های پشمی کردستان: فرش‌های پشمی منطقه کردستان به طرح‌های هندسی ساده و رنگ‌های طبیعی معروف هستند.
- فرش‌های پشمی نائین: این نوع، دارای رنگ‌های طبیعی و افشان در بافت خود هستند و بسیار زیبا و چشم نواز به نظر می‌آیند.
- فرش‌های پشمی تبریز: در بافت فرش‌های پشمی این منطقه، از طرح‌های اسلیمی، ختایی، همچنین رنگ‌های طبیعی و بافت ریز استفاده می‌شود.
مزایای متعدد فرش‌های پشمی
به‌طورکلی، فرش‌های پشمی مانند سایر فرشها از جمله فرش‌های کرکی دارای یک سری مزایا و معایب هستند. آگاهی از این مزایا به شما در تشخیص تفاوت فرش پشم و فرش کرک کمک می‌کند. مزایای فرش پشمی به شرح زیر است:
1. فرش پشمی دوستدار سلامتی
همان‌طور که می‌دانیم فرش‌های پشمی غالباً از پشم‌های مختلف مانند پشم گوسفند، بز، شتر، مرینوس و یا تلفیقی از این پشم‌ها بافته می‌شوند. به دلیل طبیعی بودن متریال اولیه این فرشها، خرید آن‌ها بسیار توصیه می‌شود. از زمان‌های گذشته، فرش‌های پشمی را مناسب نشستن و حتی بهبود دردهای عضلانی بیان کرده‌اند. این فرشها به واسطه این‌که از اجزا طبیعی حیوان (پشم) بافته می‌شوند علاوه بر سایز مزایا، ضد حساسیت نیز هستند. پوست فرد ممکن است به هنگام استفاده از سایر انواع فرشها حساسیت ایجاد کند، اما فرش‌های پشمی به دلیل سازگاری با طبیعت انسان و طبیعی بودن هیچ‌گاه حساسیت ایجاد نمی‌کنند. این تفاوت فرش پشم و فرش کرک برای خریداران بسیار حائز اهمیت است.
2. استحکام بالا به دلیل تراکم زیاد
فرش‌های پشمی و به‌خصوص فرش‌های پشمی دستبافت به دلیل تراکم بالا دارای استحکام بیشتری نسبت به سایر انواع فرشها هستند. همچنین این فرشها به دلیل نوع نخ خود که پشمی است، به هنگام آتش‌سوزی شعله‌ور نمی‌شوند و اصطلاحاً دیرسوز و کندسوز هستند. این مورد یک مزیت ویژه به شمار می‌رود و تفاوت مهمی میان‌فرش پشم و فرش کرک محسوب می‌گردد.
3. استفاده از نخ‌های دارای رنگ طبیعی
در بافت فرش‌های پشمی آن‌هم از نوع دستبافت، غالباً از نخ‌های پشمی با رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود. در واقع این نخ‌ها به‌وسیله رنگ‌دانه‌های طبیعی برای مثال، حنا رنگ‌آمیزی شده‌اند و در بافت فرش‌های پشمی مورداستفاده قرار میگیرند. فرش‌های پشمی به دلیل داشتن این ویژگی از رنگ‌های زنده و بسیار جذابی برخوردار هستند.
4. مقاومت در برابر سایش و شستشو
این نوع از فرشها در برابر سایش بسیار مقاوم هستند. فرش‌های ماشینی الیاف مصنوعی وقتی بسیار مورداستفاده قرار میگیرند ممکن است از حالت معمول خارج شوند، به حالت تخته‌ای، زخمت و خشک دربیایند، اما فرش‌های پشمی هیچ یک از این معایب را ندارند و با استفاده در طول زمان نرم‌تر می‌شوند. همچنین شستشوی فرش‌های با الیاف مصنوعی ممکن است سبب شود که رنگ آن‌ها دچار تغییراتی گردد. درحالی‌که فرش‌های پشمی با رنگ‌های طبیعی بعد از شستشو در طی مدت‌زمان طولانی نه‌تنها رنگشان دچار تغییر نمی‌شود؛ بلکه رنگشان بازتر و جلوه بهتری پیدا می‌کند.
معایب فرش‌های پشمی
فرش‌های پشمی نیز مانند سایرین دارای معایبی هستند، البته توجه به معایب و درنظرگرفتن فاکتورهای دخیل در آن صرفاً وابسته به نوع کاربردی است که شما از فرش انتظار دارید، اما به‌طورکلی می‌توان موارد زیر را بیان کرد:
1. قیمت بالای فرش‌های پشمی
این دسته به دلیل نوع متریال اولیه یعنی پشم طبیعی دارای قیمت بالاتری نسبت به سایر انواع فرشها هستند. البته از این نظر میان‌فرش‌های پشمی دستبافت و ماشینی تفاوت‌هایی وجود دارد. فرش‌های پشمی دستبافت به دلیل این‌که زمان و زحمت بیشتری برای بافت آن‌ها صرف شده است، طبیعتاً قیمت بالاتری نسبت به فرش‌های دستبافت ماشینی دارند. قیمت یکی از موارد تفاوت در فرش پشم و فرش کرک است، به‌طوری‌که قیمت‌گذاری فرش‌های پشمی بسیار بالاتر از فرش‌های کرکی است.
2. مصون نبودن از آسیب‌های حشرات
فرش‌های پشمی به دلیل بافته شدن توسط الیاف طبیعی، ممکن است موجب جذب حشراتی مانند بید شوند. این حشرات بافت فرش را می‌جوند و به آن آسیب فراوان می‌زنند. درگذشته، برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی از قرص ضد بید استفاده می‌کردند، اما امروزه به دلیل متصاعد شدن گاز از این قرص‌ها استفاده نمی‌شود. از این جهت همواره باید توجه داشت که فرش‌های پشمی ممکن است با چنین مخاطراتی روبرو شوند. تفاوت فرش پشم و فرش کرک در این زمینه حمله کمتر حشرات به فرش‌های کرکی است.
3. ایجاد آسیب در محیط‌های رطوبی و پر نور
فرش‌های پشمی به دلیل ویژگی‌های خود، نمی‌توانند در هر محیطی استفاده شوند، برای مثال، زمانی که در محیط‌های پر نور و در معرض تابش مداوم نور خورشید آن هم به مدت زیادی قرار بگیرند، دچار تغییرات رنگی می‌شوند و اصطلاحاً به سمت سفیدشدن می‌روند. همچنین قراردادن آن‌ها در محیط‌هایی که رطوبت بالایی دارند، ممکن است باعث ایجاد کپک در فرش شود؛ بنابراین باید دانست که فرش‌های پشمی آسیب‌پذیری بیشتری در قبال نور و رطوبت نسبت به فرش‌های کرکی دارند. این تفاوت فرش پشم و فرش کرک است که فرش‌های پشمی به طور معمول سریع‌تر آسیب می‌بینند.
مزایای فرش‌های کرکی چیست؟
فرش‌های کرکی دسته دیگری از فرشها هستند که از متریال و کرک‌های مختلف اعم از مصنوعی و طبیعی بافته می‌شوند. این فرشها نیز دارای یک‌سری ویژگی‌های بارز هستند که تفاوت فرش پشم و فرش کرک محسوب می‌شود. این موارد به شرح زیر هستند:
1. فرش‌های کرکی؛ ظرافت در بافت
الیاف کرک طبیعی به نوارهای بسیار ریز موهای حیواناتی مانند گوسفند، بز، شتر و… می‌گویند. کرک‌های طبیعی و مصنوعی در بافت فرش‌های کرکی مورداستفاده قرار میگیرند و ظرافت خاصی را به فرش می‌بخشند. کرک‌های آن‌ها ممکن است نازک، ظریف یا ضخیم باشند. مهم‌ترین فرق فرش پشم با کرک در تفاوت ضخامت تار آن‌ها است.
2. لطافت و نرمی فرش کرکی
کرک‌ها چه به‌صورت طبیعی و چه از نوع ساختگی از لطافت خاصی برخوردار هستند. فرش‌هایی از این دسته که به واسطه الیاف ظریف و طبیعی بافته می‌شوند، دارای نرمی دائمی هستند؛ اما فرش‌های کرکی با الیاف مصنوعی ممکن است باگذشت زمان نرمی پرز و بافت خود را از دست بدهند. تفاوت فرش پشم و فرش کرک در نرمی بافت آن‌ها کاملاً مشخص است.
3. گرم بودن فرش‌های کرکی
پرز در فرش‌های کرکی مصنوعی و کرک طبیعی در نوع دیگر آن، سبب گرم بودن فرش می‌شوند. یعنی این زوائد می‌توانند به‌عنوان عایق حرارتی عمل کنند و خاصیت گرمابخشی و حفظ گرمای بیشتری نسبت به فرش‌های کرکی بدهند.
4. سبک‌تر بودن فرش کرکی نسبت به پشم
فرش‌های کرک، به دلیل متریال مورداستفاده نسبت به فرش‌های پشمی وزن کمتری دارند و این مزیت قابل‌توجهی محسوب می‌شود. برای مثال، زمانی که شما قصد شستن فرش‌های خود را دارید، مشاهده می‌کنید که جابه‌جاکردن فرش‌های کرکی به دلیل وزن کمتر بسیار راحت‌تر از فرش‌های پشمی است. این ویژگی بارزترین تفاوت فرش پشم و فرش کرک از لحاظ فیزیکی است.
معایب فرش‌های کرکی
فرش‌های کرکی علاوه بر مزیت‌های فراوان دارای معایبی نیز هستند، چند مورد از این معایب به اختصار شامل موارد زیر می‌شود:
1. .قیمت بالاتر نسبت به سایر انواع فرشها
فرش‌های کرکی که از الیاف طبیعی مانند تار و موهای حیوانات برای بافتنشان استفاده می‌شود، قیمت بیشتری نسبت به سایر انواع فرش‌های کرکی دارند. این مورد با درنظرگرفتن مقاومت کمتر فرش‌های کرکی در برابر عوامل آسیب‌زا از معایب این دسته فرشها به شمار می‌رود. تفاوت فرش پشم و فرش کرک در زمینه قیمت به‌وضوح قابل‌مشاهده است. فرش‌های پشمی مقاوم و دارای قیمت بالا هستند، اما در مقابل فرش‌های کرکی غیرمقاوم و دارای قیمت بالا هستند؛ بنابراین از این لحاظ فرش‌های پشمی گزینه مناسب‌تری برای خرید هستند.
2. مقاومت پائین‌تر نسبت به فرش‌های پشمی
کرک به دلیل ظرافت و ضخامت کمی که دارد، طبیعتاً مقاومت کمتری نسبت به فرش‌های پشمی دارد؛ بنابراین در همه مکان‌ها نمی‌توان از آن استفاده کرد. این ویژگی تفاوت پشم و کرک به شمار می‌رود. فرش‌های کرکی به دلیل داشتن ظرافت بهتر است در موقعیت‌هایی مورداستفاده قرار گیرند که کمتر در معرض نور، رطوبت، سایش و.. . باشند. تفاوت فرش پشم و کرک تنها منحصر به مقاومت نیست، بلکه در برابر شستشو نیز واکنش‌های گوناگونی را در طولانی‌مدت از خود نشان می‌دهد. مقاومت هر کدام از فرشها مهم‌ترین عامل تفاوت فرش پشم و فرش کرک است.
3. وجود حساسیت بیشتر در نگهداری از فرش‌های کرکی
یکی از معایب فرش‌های بافت کرک، آسیب‌پذیربودن آن‌ها است؛ بنابراین به هنگام شستشو، جاروکشیدن و موارد دیگر باید بادقت این کار‌ها را انجام داد. اگر دقت کافی نداشته باشیم ممکن است کرک‌ها جدا شوند و فرش شکل معمول خود را از دست بدهد. همچنین قبل استفاده از مواد شوینده مختلف باید بررسی کنیم که آیا این ماده ممکن است به کرک‌های فرش آسیب بزند یا خیر و سپس به استفاده از آن‌ها برای شستشو بپردازیم.
جمع‌بندی
تفاوت فرش پشم و فرش کرک را می‌توان در موارد بسیار زیادی مشاهده کرد. فرش‌های پشم و کرک هر دو از الیاف و مواد اولیه مختلفی بافته می‌شوند؛ بنابراین بدیهی است که در بسیاری از موارد دارای تفاوت باشند. از جمله مهم‌ترین این تفاوت‌ها می‌توان به مقاومت و استحکام، کاربرد، طراحی و همچنین نوع متریال اشاره کرد. خریداری هر دسته از این فرشها باید با سنجش نیاز، میزان بودجه اولیه و بررسی دقیق فرق فرش کرک با پشم صورت بگیرد.
سؤالات متداول
- در حالت کلی تفاوت پشم و کرک در چیست؟
در ضخامت و میزان استحکامی که الیاف دارد تفاوت دارند، پشم نسبت به کرک مقاومت بیشتری از خود در مقابل آسیب‌ها نشان می‌دهد.
- الیاف کرکی چند نوع دارد؟
کرک کشمیر، کرک شترچه، کرک شاهتوش و کرک گوانکو از انواع آن هستند.
- فرش‌های پشمی دارای الیاف طبیعی بیشتر دارای چه طرح‌هایی هستند؟
فرش‌های پشمی که در مناطق مختلف کشور بافته می‌شوند دارای طرح‌های متفاوتی هستند، از طرح‌های اسلیمی گرفته تا هندسی و حتی تلفیقی از طرح‌های مختلف را شامل می‌شوند.
